Afyonda Tarihsel ve Kültürel Çevre

Ören yerleri:1.Dinar Örenyeri:Eski adı:GELENEİ A,APAMEİA

Afyon-Denizli kara yolunun 90 km.deki buğünkü ilçe merkezinin oturduğu alanda yer almıştır.Kuruluşu kesin olarak bilinmemekle birlikte Truva savaşına katılan Ahiya preslerinden Celeneios'un savaş sonrasında İç Anadolu'ya gelerek yerleşmesiyle kurulmuş ve bu nedenle CELENEİA adını almıştır.Şehir daha sonra M.Ö.6.yüzyıldan itibaren önemli merkez olmuş ve büyümüştür.Bu dönemde genellikle Akropol kesiminde yerleşim olduğu dikkat çekmektedir.Daha sonraları Klasik,Hellenistik ve Roma dönemerinde daha da gelişerek şehir bu ğünkü yerleşim yerine doğru inmiş ve APAMEİA adını almıştır.Anıtsal yapılardan olan stadyum ve tiyatro kısmen özelliğini koruyarak kalmıştır.Bu dönemlerde şehir bir bakıma ticaret merkezi olmuş,dogu-batı arasındaki ilişkileri sağlayan Kral yoluda buradan geçmektedir.Bizans döneminde de kısmen özelliğini korumuş,Osmanlı döneminin son yıllarından itibaren bugümkü durumunu almıştır.

2.HİSAR KÖYÜ ÖRENYERLERİ:Eski adı AMORİUM

Emirdağ-Davulğa yolunun 13 km. de bulunan Hisar köyünün kuruluşu kesin olarak bilinmemekle beraber Frigler döneminden itibaren varlığı bilinmektedir.Klasik,Hellenistik,ve Roma dönemlerinde Pessimusla Orta ve Batı Anadolu'yu birbirine bağlayan önemli bir merkezdir.Bizans döneminde daha da önem kazanmış ve Amorium sülalesi diye bilinen Bizans İmparatorlarını çıkarmıştır.Arapların ve Türklerin yoğun saldırılarına uğramış ve sonuçta Türklerin eline geçmiştir.Şehir daha sonra terk edilmiş ve buğünkü köy kurulmuştur.1988 yılında Richard Harrison tarafından Oxford ünüversitesi adına kazıya başlamıştır.

3.DÖĞER-ÜÇLERKAYASI ÖRENYERLERİ:

İhsaniye ilçesine 7 km. ve 12 km.uzaklıklarında bulunan bu iki yerleşim yerleri Frigler döneminden beri yerleşim yerleridir.Aslan kaya,Kapıkaya 1,kapıkaya 2 Tanrıça Kybele adına yapılmış açık hava tapınağı özelliğinde kaya anıtlarıdır.Roma ve Bizans dönemine ait kaya mezar ve mezar odaları,yerleşim yerleri barınakları çevrede oldukca çok görülmektedir.Üçlerkayalığı,Nallıhan(Nallıkaya),Kırk merdiven,Asma Üçlerkayasında bulunan yerleşim yerleridir.Suluin,Memeç,Alaca,Urumkuş ve Döğer Kervansarayı Döğerde bulunmaktadır.buralarının önemli birer yerleşim merkezleri olduğu bilinmektedir.

GÖYNÜŞ VADİSİ ÖRENYERİ:

Afyon-Eskişehir kara yolunun 32 km.den sola doğru 1,5 km. daha gidilerek Hayran veli köyü sınırları içinde bulunan şimdiki adı KAYIHAN olan Kasabada bulunan Göymüş vadisine ulaşılır.Vadi Frigler döneminde önemli bir yerleşim merkezi olmuştur.M.Ö.6.yüzyıla ait kaya anıtlarından tanrıça kybele adına yapılmış açık hava tapınağı olan Maltaş ile Aslantaş ve Yılantaş mezar odaları bulunmaktadır.Ayrıca Frig ve Roma dönemlerine ait çok sayıda mezar oadları ile vadi girişinde bir kale vardır.

5.AYAZİN ÖRENYERİ:

Afyon-Eskişehir kara yolunun 27 km.sağa doğru4,7 km.daha giderek ulaşılan Ayazin kasabası,Frig döneminden beri yerleşim yeri olarak kullanıldığı bilinmektedir.Roma dönemine ait kaya mezar odaları(Aslanlı mezar odaları),Bizans dönemine ait kiliseler ve mezar odaları arazinin bu tür yerleşime elverişli olması nedeniyle kaya oyularak yapılmıştır.Özellikle kaya kilise iç ve dış mimari özelliği nedeniyle sanat tarihi açısından önemlidir.

Afyon İli Tarihi

Coğrafik özelliği nedeniyle her dönemde bin kavşak noktası konumunda olan Afyon için .M.Ö. 3000 yıllarından itibaren 5000 yıllıkbir tarihi,kesintisiz olarak günümüze kadar korumuş olup bunu koruna gelmiş esrlerle izleyebilmekteyiz.
ESKİ TUNÇ ÇAĞI:M.Ö.3000-2000
İlimizde en eseki esr örnekleri bu dönemdedir.İlimiz sınırları içinde günümüzdeki hemen hemen her yerleşim yerinde bu döneme ait birer iz vardır ve ilimiz en yoğun bir yerleşim yaşamıştır.Ogünlerden günümüze kalan yerleşim yerleri olarak Höyükler kalmışlardır.İlimizin adını duyuran önemli höyüklerden biride Sandıklı İlçesi Kusura kasabası içindeki höyüktür.Bu höyükte 1935-37 yılları arsında İngiliz arkeoloğ Winifred LAMP kazı yapmıştır.Höyükte eski tunç çağı ve öncesine ait eserler bulunmuştur.İlimizin diğer önemli höyükleri Sandıklı Hisarı,İhsaniye Karacaahmet kasabası Koçaan Höyüğü,İhsaniye Yayla bağı Karaoğlan höyüğü,Başüyük köyü höyüğü,Merkez sipsin (Çağırbağ Kasabası ) höyüğü,Eğret (Anıtkaya Kasabası )höyüğü,Şuhut hisarı,Bolvadin Üçhöyükler,Çay Maltepe ve Uyanık höyükleri Sultan dağ Kerpiç yolu höyüğü,Emirdağ Mallıca Tez köy höyükleri olup daha yüzlerce höyük vardır.Höyükler dışında bir veya iki kültür tabakasından oluşan düz yerleşimler de vardır.Afyon Müze Müdürlüğünce Merkez Burhaniye köyü Kaklık mevkiinde 1983-84 yıllarında yapılan bir kazı ile Gazlığöl yakınlarında Yaylabağı Kasabası Karaoğlan höyüğünde 1990 yılında yapılan kazılar sonucunda bu tür yerleşimler bulunmuştur.Bu kazılar sonucunda taş temelli kerpiç duvarlı bir birine bitişik evler, surla çevrelenmiş bir konumda bulunmuşlardır.Halk tarımla ve hayvancılıla uğraşmakta,dokumacılık ve çömlekcilik yaparak kendi ihtiyaçlarını gidermektedir.Yerleşim yerlerinin hemen yanında ölülerini yakarak,normal veya küpler içine koyarak gömmüşlerdir.Tanrı olarak kadın biçimi heykellere tapınmışlardır.Ölülerin yanına kullandığı veya çok sevdiği eşyalarını koymuşlardır.bu dönemlerde ulaşım zor olduğu için bir birine yakın yerlerde ilişki kurmuşlardır.Hitit dönemi

Afyondaki Şehitliklerimiz II

ANIT KAYA (Eğret)ŞEHİTLİĞİ:
Anıtkaya kasabasında bulunmaktadır.28 Agustos 1922 muharebesinde 13 alay ve 20 alaylar Yunanlıların şiddetli ateşlerine yakanlanmışlardı.Bundan kurtulmak için altı hücüm yapan 13. Alay ve 20. Alay bu şiddetli ateş karşısında çok büyük kayıplar vermişlerdir.
Anıtkaya'nın I km. kuzey batısında 100 m. çapında ve 45 m. yükseklikteki bir höyükte kurulmuştur.Höyüğün sol tarafındaki eteğinde Kurtuluş savaşında 28 Ağustos günü 13. Alaydan şehit olanlar gümülmüşlerdir.

SU VERMEZ ŞEHİTLİĞİ:
Emirdağ ve Su Vermez Köyü yolu üzerindedir.İstiklal savaşı sırasında düşman uçaklarının açtığı ateş sonucu şehit olmuş iki er adına dikilmiştir.Güney cepheye konan bir levhada:İstiklal savaşı şehitleri 21 ekim 1921 Niğde Aksaray'dan meçhul er Alioğul Hasan yazılıdır.

YILDIRIM KEMAL ŞEHİTLİĞİ:
Sincanlı,Yıldırım Kemal Köyü'nde, 7.7.1966 yılında yapılmıştır.Yıldırım Kemal (1898-1922) subay olarak çeşitli savaşlara katıldı.Yıdırım Kemal (Küçükköy) istasyonunda Yunanlılarla çarpışırken şehit oldu. Kitabesinde; 26-27 Ağustos 1922 Muharebesinde Yunan ordusunun hatlı ricatını kesen Türk süvari kolordusunun bu civarda verdiği şehitler namına dikilmiştir.KendilerineCanabı Hakkın rahmeti niyaz olunur. 33 şehit medfundur.

SUHUT ŞEHİTLİĞİ:
Şuhut,merkezde,Afyon caddesindedir.Halk Kurtuluş savaşı sırasında şehit olanları ve hastanede ölenleri önce Demirciler Çarşısı civarındaki türbe yanındaki mezarlığa,daha sonra buradan alınıp buğünkü yere topluca gömmüşler.Küçük pramidal bir anıt dikmişler.Üzerinde,Kurtuluş Savaşı'nın Aziz Şehitleri 1922 yazılıdır.26 Ağustos 1922 günü başlayan Kurtuluş savaşı'nın cephe gerisi seyyar hastanesi Şuhut' da Büyük cami'de kurulmuştur. 1960'da anıt yapılmış,Anıt-Şehitlik 1971'de yeniden yapılmıştır.

SANDIKLI MİRALAY REŞAT ÇİĞİLTEPE ŞEHİTLİĞİ:
Çiğiltepe,Afyon Kılıçarslan köyünden sincanlı ilçesine ayrılan yol üzerinde olan Ahmet Paşa Kasabası yakınındaki dağ sırasının ortasındaki yüksek tepe olup 1591 . yüksekliğindedir.Tepenin çevresi iç içe siper hatlıdır.Tepe, kumandanının Atatürk'e almak için verdiği saatte alınmaması üzerine,kumandan Albay Reşat Çiğiltepe intihar etmiştir.Daha sonra Sandıklıya görürülerek gömülmüştür.Şehitliği 27.9.1951'de Kurmay Baş.Albay Halil Bey yaptırmıştır.Sandıklı Asri mezarlığı ortasındadır.Kitabesinde:İstiklal Harbi 57 Fırka Kumandanı Miralay Reşat Bey burada yatıyor.Ölüm.27.8.1922 yapılışı:27.9.1951 Albay Reşat Çiğiltepe 1876 istanbul'da doğdu.İtalyan,Balkan, I. Dünya Savaşlarına katıldı.Ahmet Avşar: (D.1940-ö.1968).Pilot Üsteğmen şehit olmuş ve şehitliğin güneyine bitişik olarak yapılan mezara gömülmüştür.
Afyon Şehitlikleri I

Afyondaki Şehitliklerimiz I

Büyük Taarruz Şehitliği (Akören/Sincanlı) Kurtuluş Savaşı'nın yoğun olarak geçtiği Sinanpaşa Ovası'nın başlangıcıolan Milli Parkın karşısında bulunan ve İzmir-Afyon,Antalya-Afyon kol kavşağının kesiştiği bir tepenin üzerine yapıldı,Şehitlikte Afyon-Dumlupınar arasında yapılan yıldırım savaşlarında şehit düşen 275 subay ile 2150 mehmetciğin isimleri yer alıyo
HAVA ŞEHİTLİĞİ:
1933-1936 yılında yapılmıştır.24 Temmuz 1922 sabahı Pilot Cemal ve Raşit Bahattin Beyler Akşehir karargahından havalanarak Afyon güneyinde keşif yapmaktayken iki Yunan uçağının saldırısına uğradılar.Havada iki saat süren çarpışma sonucunda bir Yunan uçağı düşürdüler.Diğeride kaçarken Akçay mevkiinde çakıldı.Yunan karargahından havalanan başka bir uçağı kahramanlarımıza saldırdı.Uçaklarında mermileri kalmayan ve kaçmayı onurlarına yakıştıramayan iki kahramanımız Gazlıgöl civarında düşerek şehit oldular.Anıt mezar şehit Üsteğmen Bahattin ve Cemal Beyler adına yapılmış olup daha sonra şehit olan on altı havacı asker buraya gömülmüştür.
AGAH EFENDİ ŞEHİTLİĞİ(Büyük Kalecik)
YÜZBAŞI AGAH KURTKAYA ŞEHİTLİĞİ:
Büyük Kalecik Köyünde (Kasabası'nda ) olup 26Ağustos 1972 yılında Korgeneral Bahattin Alpkan tarafından yapılmıştır.üç adet mezar yanyanadır.Kitabesinde : "İstiklal savaşı'nda büyük taarruzda ikinci günü olan 27 Ağustos 1922 sabahı Kurtkaya Tepesi'ne taarruz sırasında şehit düşen 12. Tümen 36. Piyade Alayı 6. Bl. Komutanı 1898 doğumlu Bayburt'lu Siver Bey oğlu Yüzbaşı Agah burada yatıyor.Yanında yine bu şavaşta bu civarda şehit olan Sinoplu Üsteğmen Feyzullah ve diğer erler vs.Ruhları Şad olsun.yazılıdır.
GİRESUN ŞEHİTLİĞİ:
İscehisar ilçesi Doğanlar köyü sınırları içerisinde,Dedesivri mevkiinde (sivritepe) inşa edilmiştir.Giresun Şehitliği adını almıştır.Ülkemizi işgal eden Yunan ordusu İscehisar-Karaağaç ve Doğanlar köyü sınırları içerisindeki Kabaçkıran ve Dedesivri mevkilerinde de mevzilenmişlerdi.Kurtuluş savaşında,Giresun ve yöresinden gelen gönüllülerden oluşan 47. Alaya Topal Osman (Osman Ağa) komuta etmekteydi.Topal Osman emrindeki 47. Alay,26 Ağustos 1922 gece saat:02:30'da başlayıp 36 sat süren taarruzda Yunan ordusunu Sivritepe mevkiinden atmıştır.O geceyi 47. Alay;bir taburu ile Kabaçkıran,iki taburu ile Dedesivri ile Evliya Tepelerini ele geçirdi.Bu muharebe sırasında 14 Giresunlu şehit düşmüştür.Sivri Tepe mevkiinde şehit düşen Giresunlu gönüllülerin şunlardır.Boztepe köyünden Ali oğlu 1315 doğumlu Hasan,Çukur köyünden Mehmet oğlu 1317 doğumlu Hüseyin,Kemaliye köyünden Ahmet oğlu 1315 doğumlu Mustafa,Çiçekli köyünden ilyas oğlu 1316 doğumlu İbrahim,Dereli Yavuzkemal Hapan köyünden Yusf oğlu 1314 doğumlu Osman,Bulancak Uçallı Mahallesinden Hüseyin oğlu 1314 doğumlu Niyazi,Kecap Halkalı köyünden Salih oğlu 1317 doğumlu Abdullah,Hamurlu köyünden Ahmet oğlu Osman,Tatlılı köyünden Hüseyin oğlu 1316 doğumlu Nazım. 47. Alay'ın aynı gün şehit düşen arkadaşlarını Sivritepeye defnetmişler ve bir gün sonra Yunan ordusunu kovalamaya devam etmişlerdir.Afyon Şehitlikleri II